ตโต ตา ปญฺจสตอิตฺถิโย โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิํสุฯ ตโต หตฺถิสาลายํ สหสฺสํ, นนฺทนวเน สหสฺสํติ เอวํ ทุติยทิวเส อฑฺฒเตยฺยานิ ปาณสหสฺสานิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาเปสิฯ ตติยทิวเส อฑฺฒนวปฺปมาณํ ปาณสหสฺสํติ เอวํ อเนกสตานํ อเนกสหสฺสานํ อเนกสต สหสฺสานํ ธมฺมา มตํ ปาเยสิฯ วุตฺตญฺหิฯ

[31]

มหามหินฺทสุริโย, ลงฺกาเวหาสมชฺฌโค;

โพธเนยฺยมฺพุเช กาสิ, วิกาสํ ธมฺมรํสินาฯ

[32]

มหามหินฺทจนฺโท โส, ลงฺกาเวหาสมชฺฌโค;

โพเธสิ ธมฺมรํสีหิ, เวเนยฺยกุมุทากเรฯ

[33]

มหามหินฺทเมโฆ โส, วสฺสํ ธมฺมมฺพุวุฏฺฐิยา;

สาธูนํ จิตฺตพีเชสุ, ชเนสิ กุสลงฺกุเรติฯ

อถ ราชา สุมนสามเณเรน ธมฺมาโสกสฺส หตฺถโต สมฺมาสมฺพุทฺธปริภุตฺตปตฺตปูรธาตุโย จ สกฺกสฺส สนฺติกา ทกฺขิณกฺขกธาตุํจ อาหราเปตฺวา [อาหาริตฺวา-อิติสพฺพตฺถ] เจติยปพฺพเต ถูปํ อาทิํกตฺวา สกลลงฺกาทีเป โยชเน โยชเน ถูปานิ กาเรตฺวา ทกฺขิณกธาตุํ นิทหิตฺวา ถูปารามถูปญฺจ ปติฏฺฐาเปสิฯ อถ สงฺฆมิตฺตาย เถริยา อานีตํ ชยมหาโพธิโน ทกฺขิณมหาสาขํ ปติฏฺฐาเปตฺวา ปูชํ กาเรสิฯ สพฺโพ ปเนตฺถ กถาวิตฺถโร มหาวํสโต เวทิตพฺโพฯ

[34]

ปารวาทิกโทเสน, ชาเตวํ ปรสาคเร;

ปตฺตานุโมทนา เอวํ, ลงฺกายํ อาสิ อิสฺสโรฯ

[35]

ปาปมฺปิ เอวํ ผลตีติ มนฺตฺวา,

ญตฺวาน ปุญฺญสฺส ผลํ อิทนฺติ;

โภ โยนิโส กุพฺพถ ปุญฺญกมฺเม,

คนฺตฺวาน เย ยตฺถ น โสจยนฺตีติฯ

เตภาติกมธุวาณิชกานํ วตฺถุํ อฏฺฐมํฯ

39. โพธิราชธีตุยา [โพธิราชธีตาย อิติสพฺพตฺถ] วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

ภควติ ปรินิพฺพุเต ลงฺกายํ สาสเน สุปฺปติฏฺฐิเต ตตฺถ หกุเรฬีติ เอโก คาโม อโหสิ, ตตฺเถกา ทาริกา คามาทาริกาหิ สทฺธิํ ตตฺถ ตตฺถ กีฬนฺตี วิหรติ, ตทา คามสมีเป มหาโสพฺภํ โหติฯ ตตฺเถโก มรุตฺถรุกฺโข สพฺพทา ปาฬิผุลฺโลว ติฏฺฐติฯ มนุสฺสา พุทฺธปูชนตฺถํ ปุปฺผานิ วิจิณนฺตา อุทกํ โอคเหตฺวา รุกฺขมภิรุยฺห ปุปฺผานิ โอจิณนฺติ, กุมาริกา เต ทิสฺวา มนุสฺสา สุเขน คนฺตฺวา ปุปฺผานิ โอจิณนฺตูติ เอกํ สุกฺขปาลิภทฺททณฺฑกํ อาหริตฺวา เสตุํ กตฺวา ฐเปสิ, ตโต ปฏฺฐาย มนุสฺสา เตนคนฺตฺวา ปุปฺผานิ โอจิณนฺติฯ อถ สา ตโต จุตา เตเนว กุสลกมฺเมน ชมฺพุทีเป ปาฏลิปุตฺตนคเร โสมทตฺตรญฺโญ ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ, อุตฺตมรูปธรา เทวจฺฉรปฏิภาคา อโหสิฯ มาตาปิตโร ปนสฺสา โพธิราชกุมาริกาติ โวหริํสุฯ ปุพฺเพ กตเสตุอานุภาเวน ตสฺสา สุวีรโก นาเมโก อากาสคามี สินฺธวโปตโก นิพฺพตฺติฯ

ราชธีตุยา ปน ปิตา พุทฺธมามโก ธมฺมมามโก สงฺฆมามโก หุตฺวา มหนฺตํ ปุญฺญํ ปสวนฺโต สินฺธวโปตกํ ทิสฺวา ปุญฺญกรณสฺส เม สหาโย ลทฺโธติ ตุฏฺฐมานโส อสฺสํ อภิรุหิตฺวา ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ คนฺตฺวา มหาโพธิํ วนฺทติฯ ราชธีตา นํ ทิสฺวา ปิตุสนฺติกํ คนฺตฺวา อภิณฺหํ ตาต กุหิํ คจฺฉสีติ ปุจฺฉิฯ ราชา น กิญฺจิ กเถสิ, อถ สา ปุนปฺปุนํ ปิตรํ นิพนฺธนฺตี ปุจฺฉิฯ ตโต ราชา ตสฺสาวิ กโรนฺโต เอวมาหฯ

[1]

อมฺหากํ ภควา ปุพฺเพ, ปูเรนฺโต ทสปารมี;

อทาสิ สีสรตฺตกฺขิ, มํสํ ชีวิตเมว จฯ

[2]

ปุตฺตทาเร จ รชฺเช จ, ปตฺวา [ทตฺวา อิติปิกตฺถจิ] ปารมิมตฺถกํ;

อนปฺปกปฺปโกฏีนํ, เขเปตฺวา กปิลวุเยฯ

[3]

สกฺกราชกุเล ชาโต, โลเก อปฺปฏิปุคฺคโล;

สมฺปตฺตจกฺกวตฺติตฺตํ, ปหนฺตฺวาน นราธิโปฯ

[4]

ทิสฺวา นิมิตฺเต จตุโร, นิกฺขมฺม อภินิกฺขมํ;

โพธิมูลมุปาคมฺม, นิสินฺโน วชิราสเนฯ

[5]

สหสฺสพาหุํ มาเปตฺวา, นานายุธสมากุลํ [นานาวุธสมากุลํ-อิติสพฺพตฺถ];

มหาภีติกรํ เวสํ, กาฬปพฺพตสาทิสํฯ

[6]

มาเปตฺวาน สมารุยฺห, คิริเมขลวารณํ;

มารเสนํ สมาเนตฺวา, อาคตํ มกรทฺธชํฯ

[7]

ปารมิตาพเลน ตํ, มารเสนํ ปลาปิย;

ยตฺถาสีโน กิเลสาริ, สหสฺสํ ฆาตยี ชิโนฯ

[8]

นยนํ สุชลเสเกหิ, สตฺตาหํ ชินเสวิตํ;

ปูชิตํ เทวพฺรหฺเมหิ, สิทฺโธรคนราทิหิ;

วนฺทิตุํ ชยโพธิํตํ, คจฺฉามิ สตตํ อหํฯ

[9]

อุปาสติ สทา คนฺตฺวา, โย นโร โพธิปาทปํ;

คนฺโธททีปธูปาทิ, นานาปูชาหิ สาธุกํฯ

[10]

ส นโร นิรามโย โหติ, ปจฺจตฺเต จ ปรตฺถ จ;

ปูชิโต มานิโต โหติ, ทีฆายุ พลวา สุขีฯ

[11]

ตทตฺถํ ปตฺถยนฺเตน, อตฺถกาเมน ชนฺตุนา;

อุปาสนียํ สทฺธาย, นิจฺจํ ตํ โพธิปาทปํติฯ

ตํ สุตฺวา กุมาริกา ปีติยา ผุฏสรีรา ปิตรํ วนฺทิตฺวา อหมฺปิ ตาต คจฺฉามีติ อาหฯ ราชา ปนสฺสา อุปทฺทวภเยน คมนํ น อิจฺฉิฯ ตโต สา ยาวตติยํ ปิตรํ ยาจิตฺวา รญฺญา อนุญฺญาตาฯ ตโต ปฏฺฐาย ปิตรา สทฺธิํ สินฺธวมารุยฺห โพธิํ วนฺทิตุํ สตตํ คจฺฉติฯ อถาปรภาเค ราชา มรณมญฺเจ นิปนฺโน จินฺเตสิฯ ธีตา เม นิรนฺตรํ โพธิอุปฏฺฐานํคจฺฉติ, เอติสฺสา อนาคเต ยํกิญฺจิ ภยํ อุปฺปชฺชมานํ ตโต อุปฺปชฺชติฯ ตตฺถ เม กิํ กาตพฺพนฺติฯ ตโต สินฺธวํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตสฺส กณฺณมูเล มนฺเตนฺโต เอวมาห, ตาต มม ธีตา อภิณฺหํ ตว สหายํ กตฺวา โพธิํ วนฺทิตุํ คจฺฉติฯ ตตฺถสฺสา ยํกิญฺจิ ภยํ ภเวยฺยฯ ตํ นปฺปติรูปํฯ ตตฺถ คมนาคมเน มม ธีตรํ รกฺเขยฺยาสีติ ตสฺส ธีตรํ ปฏิปาเทตฺวา กาลมกาสิฯ ตโต ราชธีตา ปิตุสรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ อสฺสมภิรุยฺห โพธิอุปฏฺฐานํ คจฺฉติฯ มนุสฺสา ปนสฺสา รูปสมฺปตฺติํ ทิสฺวา วิมฺหิตมานสา ราชารหํ วต โน อิทํ ปณฺณาการํ ทิฏฺฐํฯ คนฺตฺวา รญฺโญ อาจิกฺขิสฺสามฯ อปฺเปว นาม ราชา โส กิญฺจิ โน ทเทยฺยาติ จินฺเตตฺวา รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ฐิตา เอวมาหํสุฯ

[12]

โพธิมณฺฑํ สมาคมฺม, อภิณฺหํ ตุฏฺฐมานสา;

วนฺทนฺตี ยาติ กญฺเญกา, วิชฺชูว สิริยา ชลํฯ

[13]

นีลธมฺปิลฺลภารา สา, วิสาลายตโลจนา;

โสณฺณโทลาภสวณา, สามา สุภปโยธราฯ

[14]

สตรํสีหิ สมฺมิสฺส, สญฺจฺยามฺพุทสมาธรา;

ตุงฺคนาสา นีลภมุ, หาสภาสา มโนรมาฯ

[15]

อีทิสํ โน มหาราชา [มหาราชทิฏฺฐปุพฺพ อิติปิกตฺถจิ], ทิฏฺฐปุพฺพํ กุทาจนํ;

เอหิ ตสฺสา สิริํเทว, โพธิมณฺฑมฺหิ ทกฺขสีติฯ

ตํ สุตฺวา ราชา สวณสํสคฺเคเนว ตาย ปฏิพทฺธจิตฺโต จตุรงฺคินิํเสนํ คเหตฺวา ราชธีตรํ โพธิวนฺทนตฺถาย อาคตกาเล พหิปากาเร เสนํ ปริกฺขิปาเปตฺวา คณฺหเถตนฺติ มนุสฺเส นิโยเชสิฯ ตโต เสนาปิ ตํ คหณสชฺชา อฏฺฐาสิฯ ราชธีตา เต ทิสฺวา สีฆํ สินฺธวํ อุปสงฺกมิตฺวา ตสฺส ปิฏฺฐิยํ นิสินฺนา ปณฺหิยา สญฺญํ อทาสิฯ โส ตํ คเหตฺวา เวเคน อากาสํ ปกฺขนฺทิฯ สา ปน ทุนฺนิสินฺนภาเวน อสฺสสฺส เวคํ สนฺธาเรตุมสกฺโกนฺตี อสฺสปิฏฺฐิโต ปริคลิฯ สินฺธโว ราชธีตรํ ปตมานํ ทิสฺวา ราโชวาทํ สรมาโน เวเคนาคนฺตฺวา ตสฺสา เกเส ฑํสิตฺวา อุกฺขิปิตฺวา ปตมานาย ตสฺสา ปิฏฺฐิํทตฺวา นิสีทาเปตฺวา อากาเสน ตํ เนตฺวา ปาฏลิปุตฺตนคเรเยว ปติฏฺฐาเปสิ [ปาตลิปุตฺตนคเรเยวตํ ปวิฐาเปสิอิติปิกตฺถจิ]ฯ

[16]

ติรจฺฉานคตาเปวํ, สรนฺตา อุปการกํ;

น ชหนฺตีติ มนฺตฺวาน, กตญฺญู โหนฺตุ [โหนฺติปาณิโน-อิติปิกตฺถจิ] ปาณิโนติฯ

ตโต ปฏฺฐาย สา ปุญฺญกมฺมํ กตฺวา สคฺคปรายนา อโหสีติฯ

[17]

โย ยํ ทุมินฺทํยตินนฺทเนน;

สมฺปูชิตํ ปูชยเต ส ปญฺโญ;

ส โภควา โหติ อนีติโก จ,

สพฺพตฺถ โส โหติ ปสตฺถรูโปฯ

โพธิราชธีตุยา วตฺถุํ นวมํฯ

40. กุณฺฑลิยา วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา